زندگینامه شهید مرتضی مطهریروح از نظر اینكه از نوع حیات است و جسمانی التعلق و ممكن الحركة و التكامل است، خاصیت گل و گیاه را دارد كه باید رشد كند و شكفته شود و بار بدهد. باید دید آن عواملی كه سبب شكفتگی گلها و شكوفه ها می شود چیست [1]، و این شكفتگی چیست؟ رجوع شود به كتب گیاه شناسی. عیناً همین حالت برای روحیه هست. فصل جوانی واقعاً باید فصل شكفتگی روحیه ها و استعدادها باشد.
دوره ی دبستان، دبیرستان و دانشگاه:
دوران مدرسه و دبستان و دبیرستان و دانشگاه واقعاً دوره ی شكفتگی است.
دوره ی جوانی و طلبگی:
طلاب علوم دینیه نیز حس می كنند كه دوران تحصیلشان دوره ی شكفتگی و باز شدن و ظهور استعداد آنها بوده، دوره ی خرمی و نشاط بوده است. بهترین و شیرین ترین و روحانی ترین یادگارها را از آن دوره دارند.
بیماریهای روحهای نشكفته:
بسیار جای تأسف است كه طفلی دوره ی شكفتگی نبیند، دوره ی دبستان و دبیرستان و دانشگاه یا چیزی شبیه اینها كه موجب شكفتگی روحیه اش بشود نبیند، به همین دلیل افسرده و گرفته می شود. و به حكم اینكه روح انسان از آن جهت
جلد دوم . ج2، ص: 90
كه دارای شعور باطن است با روح نبات فرق دارد، این افسردگی و محرومیت موجب بیماریهای روانی و جنایتها و فساد اخلاق ها می گردد.
شكفته شدن غرایز طبیعی جوانی و ناشكفته ماندن غرایز عالی:
یك نوع شكفتگی، شكفتگی غریزی و طبیعی حیوانی است كه كم و بیش در همه ی افراد در اثر عوامل طبیعی پیدا می شود. چون عوامل شكفتگی هر استعداد متناسب با خود اوست و عوامل طبیعی همه جا كم و بیش موجود است.
ناشكفته ماندن استعدادهای علمی، دینی، جمال و ظرافت:
این استعدادها دیر یا زود در همه كس شكفته می شود برخلاف استعدادهای علمی و اخلاقی و دینی و زیبایی و ظرافت و غیره كه [عوامل شكفتگی آنها] در همه جا موجود نیست. محیطهای علمی از مدرسه و دانشگاه و محیطهای مذهبی از مسجد و محفل دینی و محیطهای تربیتی و موزه ها و سفرها و دیدن مظاهر لطف طبیعت و مظاهر ذوق انسانی، عوامل شكفته شدن استعداد زیبایی و ظرافت انسان است.
ضمناً دانسته شود كه اگر عوامل شكفتگی استعدادی خصوصاً استعدادهای جسمانی زیادتر و زودتر به كار بیفتد، قبل از وقت انسان استعدادهایش می رسد و قوایش تحلیل می رود همان طوری كه اگر گلها را در زمستان در گلخانه به وسیله ی بخاری گرم نگه دارند در همان جا شكفته می شود و در فصل بهار قوه و نیرویی برای او باقی نمی ماند.
خلاصه:
چند مطلب دانسته شد:
1. روحیه ی انسان مانند حیات گلها شكفتگی دارد.
2. تربیت باید براساس شكوفانیدن روحیه ها باشد. به همین دلیل تربیت مبنی بر ترس مفید نیست، باید مبنی بر شوق و تحریك داخلی و حرارت داخلی باشد.
3. مقایسه ی عوامل شكفتگی گلها و عوامل شكفتگی روحها 4. دبستان و دبیرستان و دانشگاه و مدارس طلاب و هنرستانها و صنعتگاهها عملاً تا حدی دوره ی شكفتگی است و باید هرچه بیشتر در این جهت اقدام شود. انسان محروم آن است كه از این دوره ی شكفتگی
جلد دوم . ج2، ص: 91
محروم باشد.
5. همان طوری كه یك گل محروم از عوامل شكفتگی (نور، حرارت، آب، هوای سالم) افسرده می شود روح نیز چنین است، با این فرق كه روح از جهت محتوی بودن شعور و باطن مبتلا به یك نوع بیماریها و در نتیجه نوعی جنایتها می شود.
6. شكفتگی هر استعداد تابع عوامل اوست. شكفتگی طبیعی در همه ی جوانها پیدا می شود به حكم اینكه عوامل طبیعی غریزه ی جنسی همه جا هست. اما بعضی استعدادهای دیگر (و از آن جمله استعداد قهرمانی) عواملش در همه جا نیست، لهذا ناشكفته باقی می ماند.
7. عوامل طبیعی یك استعداد اگر زیاد از حد باشد، موجب فرسودگی قوای طبیعی می گردد. این جهت در عوامل تشویقی علم و ریاضت دینی نیز هست كه سبب خرابی بدن می گردد. در عصر ما پیریهای زودرس پیدا شده در اثر اینكه عوامل تحریك جنسی و تحریك ذائقه و تحریك حس تفریح و خنده و بی خوابی، زیادتر از حد احتیاج است.
[1] ر. ك: ورقه ی «تربیت و فطرت»
تربیت- عوامل سوء تربیت