زندگینامه شهید مرتضی مطهریدر ورقه های «اخلاق اسلامی» گفته ایم كه یك تفاوت بین روح و جسم این است كه روح یك مرحله از جسم عقب است، یعنی مرحله ی جنینی روح مرحله ی كمال جسم است. و هم گفته ایم كه یك فرق انسان با سایر مخلوقات این است كه تكوینش و ترسیم كیان و شخصیتش به دست خودش صورت می گیرد، قلم ترسیم و تكوین به دست خود او است. هر موجودی آن است كه هست، مگر انسان كه آن است كه بخواهد باشد.
هماهنگی میان عوامل:
اكنون می گوییم یك نكته ی مهم در تربیت و اخلاق این است كه بین عوامل تربیت هماهنگی باشد. روحیه ی انسان حالت صورت نقاشی را دارد. صورت نقاشی آنگاه درست از آب درمی آید كه تمام به دست یك نفر صورت بگیرد یا به دست چند نفر كه تربیت یافته ی یك مكتب باشند و هنرشان نیز به یك اندازه باشد یا بعضی تابع بعضی باشند، یكی استاد باشد دیگران شاگرد.
ضرورت مكتب برای هماهنگی:
اما اگر مكتبی در جامعه در كار نباشد و هماهنگی در میان نباشد و مجموعاً [به ] صورت دستگاه واحدِ دارای هدف واحد نباشد بلكه هر نوشته و هر فیلم و هر گفته ای هدفی داشته باشد، یكی اخلاق بگوید و یكی ضد
جلد دوم . ج2، ص: 88
اخلاق، یكی تصوف بایزیدی بگوید و یكی اگزیستانسیالیسم، وای به حال آن جامعه. در قدیم می گفتند بچه ای كه مامایش دوتا باشد سرش كچل[1]درمی آید. وای به حال نقاشی [ای ] كه دست هزار نقاش مختلف السلیقه در آن كارگر باشد، یكی طرفدار كوبیسم است، یكی نقاشی كلاسیك الی آخر.
عین این قضیه در افراد از لحاظ اجتماع هست. همان طوری كه جنبه های مختلف روحیه ی یك فرد باید هماهنگ باشد، روحیه های افراد نیز همه باید باهم هماهنگی داشته باشد، كه در ورقه های «ذوق اجتماعی» بحث كرده ایم.
[1] [ظاهراً باید «كج» باشد و سهوالقلم صورت گرفته است. ]
تربیت- عوامل سوء تربیت