تولد: 1311 قمری

محل تولد: كربلا

وفات: 1379 قمری 

عمر: 68 سال

مزار:

كاشان، جوار مرقد امامزاده حبیب بن موسی علیه السلام

اساتید:

آقا ضیاء الدین عراقى، میرزا محمد حسین نائینى، سید ابوالحسن اصفهانى، سید محمد كاظم یزدى، سید محمد رضا كاشانی والد فاضلش و ... .

شاگردان:

سید محمد محقق داماد، امام خمینى، میرزا هاشم آملى، سید شهاب الدین مرعشی نجفى، میرزا خلیل كمره ای و... .

آثار:

رساله سفینة النجاة، حاشیه بر عروةالوثقى، جزواتی در اصول و ... .

خاندان بزرگ و معروف یثربی كاشانی از سادات كاشان هستند كه سابقه دیرینه ای در علم، تقوا و ادب دارند، و علامه میر سید علی یثربی یكی از چهره های نامدار و ماندگار این سلسله و فقیهی محقق، مجتهدی اصولی و عالمی متقی و پرهیزگار بود.

او در شهر مقدس كربلا دیده به جهان گشود و در پنج سالگی همراه پدر عالم و فاضلش، آیة اللّه سید محمدرضا یثربی به كاشان بازگشت. وی پس  از فراگیری خواندن و نوشتن، مقدمات دروس دینی و حوزوی را نزد پدر و بعضی اساتید كاشان شروع كرد و تا پایان دوره سطح ادامه داد و سپس برای ادامه تحصیلات عالی حوزوى، عازم حوزه علمیه نجف اشرف شد و در این حوزه با بركت در دروس خارج فقه و اصول اعاظم و اساتید بزرگ به طور مستمر شركت كرد. این فقیه محقق، از جایگاه ویژه ای نزد اساتید خود، مخصوصا آقا ضیاءالدین عراقی برخوردار بود و در جمع شاگردان ایشان، هم چون ستاره ای می درخشید.

نام شخصیت : حاج سید هاشم حداد

پس از مرحوم آیت الله حائری (مؤسس حوزه علمیه قم) در میان بزرگان گذشته حوزه علمیه قم، مرحوم آیت الله حجت از کسانی است که از حوزه تدریس او فضلای برجسته و دانشمندان و عالمان بزرگ بیرون آمده و هر یک در شهرستان قم و حوزه علمیه و سایر شهرستان های دور و نزدیک ایران مشغول به تدریس و تصنیف و تألیف و خدمات دینی بوده اند.

شهید بزرگوار آیت الله مطهری یکی از شاگردان ایشان در درس اصول بوده اند که از وجود شان کسب فیض نموده اند.^[i]

[i] . مجموعه آثار استاد شهید مطهری، مقدمه ج 1، ص: 10

ایشان در علم و عمل بحق خلف بزرگوار مرحوم آیت اللَّه عظمی، استاد معظم، حضرت آقای حاج شیخ عبد الکریم- رضوان اللَّه تعالی علیه- بودند. «و کَفَی بِهِ شَرَفاً و سَعَادة»

این جانب از اوایل تأسیس حوزه علمیه پر برکت قم، که به دست مبارک پدر بزرگوارشان تأسیس شد و موجب آن همه برکات شد، آشنایی با ایشان داشته؛ و پس از مدتی از نزدیک معاشر و دوست صمیمی بودیم؛ و در تمام مدت طولانی معاشرت جز خیر و سعی در انجام وظایف علمیه و دینیه از ایشان مشاهده ننمودم.

این بزرگوار علاوه بر مقام فقاهت و عدالت، از صفای باطن به طور شایسته برخوردار بودند؛ و از اوایل نهضت اسلامی ایران، از اشخاص پیشقدم در این نهضت مقدس بودند.[i]

[i]- قسمتی از پیام امام خمینی به مناسبت رحلت آیت الله حائری ره

مقام معظم رهبری:

((بنده از تبعید برمی گشتم از طریق یزد آمدم رفتم مسجد ایشان (آیة الله صدوقی ره) دیدم مثل اینکه اینجا جزء محیط اختناق کشور ایران نیست؛ توی مسجد اعلامیه هایی زده بودند؛ خیلی آزاد همه می آمدند می خواندند. و یا طریقه ساختن کوکتل مولوتف یا نارنجک دستی که اینها زده بودند پشت شیشه مسجد، نیروی انتظامی جرات نمی کرد برود این ها را بکند. در منبرها به طور صریح بر علیه مقامات سخن می گفتند. این روحیه شجاعانه آیة الله صدوقی مردم یزد را هم شجاع کرده بود.))

تربیت ده ‌ها مجتهد وارسته و مدرس برجسته که همگی افتخار شاگردی ایشان را داشته اند حکایت از ژرفای آن دریای دانش و قله فضل و کمال دارد.

هم او که فرزند آیه الله ‌العظمی حاج شیخ مرتضی عبد الکریم حائری از قول ایشان در حق او نقل می کنند که: آقای داماد از خوش‌ فکرترین شاگردان من است.

تدریس وی به گونه ای بود که فقط طلاب مستعد و درس خوان قم می توانستند از آن بهره ببرند. از همین رو شرکت در درس خارج وی از افتخارات دوران تحصیل بسیاری از بزرگان کنونی حوزه بوده است. بیان دشوار و فنی وی سبب می شد که تنها طلاب ویژه قم به درس وی بروند.

شهید مطهری یکی از این شاگردان که پای درس فقه و اصول ایشان بسیار بهره برده اند در حق استاد خود می فرمود: ایشان در فقه و اصول، ید بیضا دارد.

می فرمودند:

«از همان اوائل هر چه را می خواندیم تدریس می کردیم، مثلاً زمانی که آقای مطهری و دیگران پیش ما درس می خواندند خیلی سال است.

قبلش نیز ما تدریس داشتیم. مجموعاً هفتاد سال تدریس داشتیم. به آقای مطهری و منتظری و صدر (امام موسی صدر) رسائل درس می دادیم و آقایانی از حوزه، قدری قوانین پیش ما خواندند.»

دریغ است از آن بزرگمردی که مرا اولین بار با نهج البلاغه آشنا ساخت و درک محضر او را همواره یکی از «ذخائر» گرانبهای عمر خودم- که حاضر نیستم با هیچ چیز معاوضه کنم- می شمارم و شب و روزی نیست که خاطره اش در نظرم مجسم نگردد، یادی نکنم و نامی نبرم و ذکر خیری ننمایم.

به خود جرأت می دهم و می گویم او به حقیقت یک «عالم ربانی» بود، اما چنین جرأتی ندارم که بگویم من «مُتَعَلِّمٌ عَلی سَبیلِ نَجاة»[i] بودم. یادم هست که در برخورد با او همواره این بیت سعدی در ذهنم جان می گرفت:

عابد و زاهد و صوفی همه طفلان رهند          مرد اگر هست به جز «عالم ربانی» نیست [ii]

[i] . « یا کُمَیْلُ! النّاسُ ثَلثَةٌ: فَعالِمٌ رَبّانِیٌّ وَ مُتَعَلِّمٌ عَلی سَبیلِ نَجاةٍ وَ هَمَجٌ رَعاعٌ». نهج البلاغه، حکمت 139.

مردم سه دسته اند: دانایی که شناسای خداست، آموزنده ای که در راه رستگاری کوشاست، و فرومایگانی رونده به چپ و راست که درهم آمیزند، و پی هر بانگی را گیرند و با هر باد به سویی خیزند.

نه از روشنی دانش فروغی یافتند و نه به سوی پناهگاهی استوار شتافتند.

[ii] مجموعه آثاراستادشهیدمطهری، ج 16، ص: 347 تا ص: 350

شهید مطهری:

آقای آقامیرزا مهدی آشتیانی از اساتید مسلّم و متبحر قرن ما بود... مرحوم آقا میرزا مهدی از تلامیذ (شاگردان) میرزا حسن کرمانشاهی و میرزا هاشم اشکوری بوده است. سالها در تهران مدرس فلسفه و عرفان بود... در حدود سالهای 1365- 1366 هجری قمری به استدعای فضلا و طلاب حوزه علمیه قم چندی به قم مهاجرت کرد و به تدریس و افاضه پرداخت. این بنده در آن مدت قلیل، توفیق استفاده از محضر او را یافت.[i]

[i] - مجموعه آثاراستاد شهیدمطهری   ج 4  ص  535

شهید مطهری درباره حاج آقا رحیم ارباب می فرماید: «در ماه مبارک رجب در سال 21- که تابستان بود و به اصفهان رفته بودیم- می رفتیم به درس آقای حاج آقا رحیم ارباب سلّمه اللَّه تعالی که از بزرگان هستند. من این ذکر را اول بار از این مرد شنیدم. می دیدم که خیلی کند صحبت می کند و اذکار را بالخصوص خیلی با تأنّی و حضور قلب می گوید: سُبْحانَ الْالهِ الْجَلیلِ، سُبْحانَ مَنْ لایَنْبَغِی التَّسْبیحُ الّا لَهُ، سُبْحانَ ذِی الْعِزَّةِ وَالْجَلالِ ... می دیدم این مرد مرتب اینها را می گفت. چون پیرمرد بود و نمی توانست روزه بگیرد، آن را با این جبران می کرد.»[i] «ایشان از علمای طراز اول ما در فقه و اصول و فلسفه و ادبیات عرب و قسمتی از ریاضیات قدیم می باشند؛ شاگرد حکیم معروف مرحوم جهانگیر خان قشقایی بوده اند و مثل مرحوم جهانگیر خان هنوز هم کلاه پوستی به سر می گذارند.»[ii]

[i] - مجموعه آثاراستادشهیدمطهری، ج 27، ص: 560

[ii] - مجموعه آثاراستادشهیدمطهری    ج 25    326

بسم الله الرحمن الرحیم

«او مجموعه ای از معارف و فرهنگ اسلام بود؛ فقیه بود؛ حکیم بود؛ آگاه از اندوخته های فلسفی شرق و غرب بود؛ مفسر قرآن بود؛ از علوم اسلامی، یعنی علومی که از اسلام نشأت گرفته یا از آن تغذیه کرده است، مطلع بود: از اصول، از کلام، ادبیات، از نجوم و هیئت و ریاضیات و از برخی علوم بی نام و نشان دیگر.

شخصیت او در لابه لای این دانستنی های بسیار، به کمک ریاضتی مداوم و درازمدت پرورده، صیقل یافته و پرداخته شده بود. از کسانی بود که تنها مکتب جامعی چون اسلام می تواند امثال او را در دامان پربرکت خویش پرورش دهد. چهره معنوی او، سیمای پرصلابت مردی بود که ایمانی استوار و عرفانی راستین را با دانشی گسترده و عمیق توام ساخته و با آمیزه شگفت وجود خویش، ثابت کرده بود که اسلام می تواند سوز درون دلسوختگان شیفته را با عقل راسخ فرزانگان فرهیخته یکجا گرد آورد.

او تلاش و جهاد بی انتها و خاموش نشدنی خود را هم به این معجون الهی درآمیخته بود. در یکی از حساس ترین دوران های حیات اسلام و تشیع، جانانه به دفاع از حریم معنویت اسلامی و حکمت و معرفت الهی برخاسته و مفاهیم زیبای اجتماعی اسلام را از آیات کلام الهی استخراج کرده و به عرضه کامل و جامع اسلام پرداخته بود.

این چشمه جوشان و فیاض دانش و عرفان و تقوای اسلامی، در راه تعلیم و تربیت شاگردانی که هر یک در عالم اسلام دانشمندی برجسته اند، توفیقی کم مانند داشته است... »[i]

[i]- قسمتی از پیام مقام معظم رهبری در سالگرد درگذشت علامه ، نقل از صالحین com.salehin. www

استاد علامه شهید مرتضی مطهری سالیان متمادی در محضر استوانه فقاهت و مرجعیت حضرت آیت الله بروجردی به شاگردی پرداخته اند و در دروس خارج فقه و اصول معظم له شرکت داشته اند. او در وصف استاد خود می گوید:

«یکی از مزایای برجسته معظم ­له که نماینده طرز تفکر روشن وی بود ، علاقه ­مندی وی به تأسیس دبستان­ها و دبیرستان­های جدید تحت نظر سرپرستان متدین بود که دانش آموزان را هم علم بیاموزند و هم دین. معظم ­له دیانت مردم را در بی­خبری و بی ­اطلاعی و بی ­سوادی جستجو نمی ­کرد، بلکه معتقد بود که اگر مردم عالم شوند و دین هم به طور صحیح و معقول به آنها تعلیم گردد، هم دانا خواهند شد و هم متدین. آن مقداری که من اطلاع دارم، مبالغ زیادی از وجوه و سهم امام را اجازه داد که صرف تأسیس بعضی از دبیرستان­ها شود.[1] 

[1] - مطهری ، مرتضی ، مزایا و خدمات مرحوم آیت اللَّه بروجردی ، شش مقاله ، انتشارات صدرا ، تهران 1380 ، ص263

نام شخصیت : امام خمینی قدس سره

 سخن گفتن در باره شخصیت امام خمینی (ر ه)، و بررسی افکار و دیدگاه های ایشان کاری پر دامنه و دشوار است .

در یک نگاه فهرستوار برای درک درست از شخصیت امام، باید به اموری چند آگاهی داشت :

1-     نگاه بی طرفانه و خارج از تعصبات بیجا.

2-     آگاهی از تاریخ ایران،خصوصا از نهضت مشروطه به بعد.

3-     اطلاع داشتن از جو سیاسی حاکم بر ایران و جهان.

4-     آشنایی با تاریخ اسلام و تشیع.

5-     آشنایی با علوم رسمی (فقه و اصول و ادبیات و..) و غیر رسمی (فلسفه و عرفان و تفسیر) متداول در حوزه های علمیه.

6-      آشنایی با تفکر حاکم بر حوزه های علمیه کشورهای اسلامی خصوصا  ایران و عراق.

7-     شناخت نسبتا کاملی از شخصیت های شاخص در عصر امام، خصوصا اساتید تاثیر گذار بر شخصیت ایشان.

8-     و از آنجایی که شاگردان، نمودی از شخصیت استاد هستند، شناسایی شاگردان امام خمینی و گفته ها و کمالات ایشان، خود نیز تا حدی به شناخت صحیح تر از شخصیت روح الله کمک میکند.

در اصطلاح اهل عرفان بعض اولیا الهی کامل هستند و بعضی  علاوه بر آن مکمل ، دسته اول خود را به کمال رساندند و گروه دوم دغدغه امت دارند و غم هدایت مردم، چه اینکه خداوند تبارک و تعالی نسبت به حبیب خود فرمود:

لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلاَّ یَکُونُوا مُؤْمِنین

گویی می خواهی جان خود را از شدّت اندوه از دست دهی بخاطر اینکه آنها ایمان نمی آورند!

امام راحل از این گروه بود و در اوج سفر عرفانی خود، به قصد هدایت و راهبری امت، بسوی ایشان قدم برداشت و انسان سرگردان زمانه خویش را بسوی ارزش های اسلام اصیل که حاصل تلاش اولیا و انبیا و خاتم رسل محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم است راهنمایی کرد.

غرض از این مقاله، آشنایی اجمالی با شخصیت بزرگ قرن حاضر است که به اختصار به زندگی و افکار این مرشد کامل و پیر مراد اشاره میشود.