زندگینامه شهید مرتضی مطهری1. ماهیت جهاد اسلامی چیست و چه نقشی در دستگاه ایدئولوژی اسلامی دارد؟ شرایط مجریان چیست؟ و شرط اجرا چیست؟ ما راجع به پرسش اول مكرر گفته ایم كه ماهیت جهاد اسلامی دفاع از حقوق بشریت و یا رفع منع و یا مانع از بسط و نشر دعوت اسلامی كه ماهیت انسانی و بشری دارد می باشد.
چیزی كه هست دفاع گاهی از حقوق مادی و معنوی فردی است و گاهی از حقوق مادی یا معنوی جمعی و بالخصوص حقوق بشری.
لهذا توحید در ابواب جمعی حقوق بشری است. آنجا كه توحید درخطر قرار می گیرد به اینكه عملاً مردمی دچار خرافه ی شرك می شوند و دعوت در آنها مؤثر نمی افتد و یا مردمی دیگر در شبكه و در حصار یك قدرت حاكمه [قرار می گیرند] كه منفعت خویش را در بی خبر نگه داشتن مردم می داند و مانع نشر دعوت می شود، باز رفع منع و مانع و شكستن حصار و كوتاه كردن دست ستمگر واجب می شود.
در باب شرایط اجرا باید گفت كه هر جنگ و شمشیركشی به نام اسلام جهاد نیست، همچنان كه هر خم و راست شدن نماز نیست.
جهاد اسلامی آنگاه جهاد است كه از انگیزه ای پاك، بدون دخالت هوا و هوس و مطامع و نظر برتری جویی و استعلا و استبداد و سلطه جویی صورت گیرد، كه پیغمبر در همین زمینه فرمود:
انما الاعمال بالنیة و لامرئ ما نوی، فمن كانت هجرته الی اللّه و رسوله فهجرته الی اللّه و رسوله، و من كانت هجرته لدنیا یصیبها او امرأة یتزوجها فهجرته الی ما هاجر الیه [1].
جلد دوم . ج2، ص: 324
رجوع شود به ورقه های «هجرت» .
در آیه ی كریمه ی قرآن آنجا كه می فرماید: و من یخرج من بیته مهاجراً الی اللّه و رسوله ثم یدركه الموت فقد وقع اجره علی اللّه/سورة النساء، 100 (ر. ك: المیزان، ج 5، ص 54) اگرچه در مورد مهاجرت است نه مجاهدت، ولی مهاجرت و مجاهدت هر دو در این جهت شریكند.
اما شرایط مجری. كافی است آیه ی كریمه ی:
ان اللّه اشتری من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة یقاتلون فی سبیل اللّه فیقتلون و یقتلون وعداً علیه حقاً فی التوریة و الانجیل والقران و من اوفی بعهده من اللّه فاستبشروا ببیعكم الذی بایعتم به و ذلك هو الفوز العظیم. التائبون العابدون الحامدون السائحون الراكعون الساجدون الامرون بالمعروف و الناهون عن المنكر والحافظون لحدود اللّه و بشر المؤمنین. نزدیك به این آیه است آیه ی سوره ی آل عمران:
الصابرین والصادقین والقانتین والمنفقین و المستغفرین بالاسحار. ایضاً:
محمد رسول اللّه و الذین معه اشداء علی الكفار رحماء بینهم تریهم ركعاً سجداً یبتغون فضلاً من اللّه و رضواناً. . . (فتح/29)
[1] صحیحمسلم، ج 6، ص 48.
حکومت اسلامی (1) و (2)